Kampania na rzecz OCHRONY ŚRODOWISKA

Opony i ich odpady

Świat na co dzień zmaga się z wieloma problemami. Pośród nich jest walka z ogromną ilością śmieci i odpadów. Ze względu na szybki postęp technologiczny, częste użytkowanie wielu sprzętów, a także ciągły wzrost zapotrzebowania produkowane są rzeczy, które pomimo swojej wydajności po pewnym czasie podlegają utylizacji. Odpady możemy podzielić na dwie grupy: te, które z łatwością podlegają odzyskowi oraz te, które z trudnością poddają się temu procesowi. Wśród odpadów z drugiej grupy znajdują się opony. Stworzone są z wielu składników między innymi z kauczuku, substancji chemicznych, gumy syntetycznej, włókien tekstylnych oraz składników wzmacniających takich jak na przykład krzemionka i sadza. Proces produkcji jest bardzo złożony przez co wszystkie składniki tworzą jedność co staje się dużym problem w momencie zakończenia eksploatacji.

Problematyczny odpad

Proces recyklingu polega na poddaniu danego produktu szeregowi działań mających na celu odzysk poszczególnych składników, które mogą zyskać drugie życie i być wykorzystane ponownie – nie koniecznie do tego samego użytku. W przypadku opon odzysk odrębnych składników jest niemożliwy. Staje się to ogromnym problemem tym bardziej zważając na fakt, iż całkowita biodegradacja opony samochodowej trwa około wieku, a jej wpływ na środowisko jest znaczący i bardzo niebezpieczny. Oznacza to, że każdy odpad w postaci opony musi zostać magazynowany i składowany w bezpiecznym miejscu tak, by nie miała kontaktu ze środowiskiem naturalnym. Skala problemu jest ogromna, ponieważ dziesiątki milionów ton opon produkowane jest w ciągu roku na całym świecie. Ciężko wyobrazić sobie tę skalę jednak w każdym roku drugie tyle zostaje wyeksploatowane i nienadające się do użytku. Jak więc zapobiegać masowemu składowaniu i sytuacjom, kiedy opony lądują w lasach bądź nielegalnych składowiskach? Otóż jedynym ratunkiem jest odpowiednia utylizacja i recykling. Z tego względu Unia Europejska oraz Polski Rząd ustanowili wiele praw mających na celu zapanowanie nad danym odpadem oraz zwiększenie świadomości i odpowiedzialności producentów za produkcję odpadu.

Normy prawne

Dużą rolę w przetwarzaniu opon odegrała rządowa ustawa zakazująca składowania (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.) oraz zasada poszerzonej odpowiedzialności producentów, według której każdy przedsiębiorca, który wprowadza na rynek nowy produkt jest odpowiedzialny również za powstałe z tego tytułu odpady utworzone po zakończeniu użytkowania. Ponad to zarówno producentów jak i importerów do tej pory obowiązuje ustawa z dn. 11 maja 2001r. w myśl, której zostali oni objęci obowiązkiem osiągania wyznaczonych poziomów odzysku i recyklingu zużytego ogumienia. Obowiązek ten mogą realizować samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku, które mogą załatwiać sprawy z tym związane na rzecz i w imieniu producenta bądź importera opon.

Organizacje odzysku opon zajmują się odbiorem opon od przedsiębiorców, segregacją według rodzajów oraz transportem do punktów odzysku, gdzie zużyte ogumienie zostaje poddane procesom odzysku, dzięki którym przetwarzane są na energię lub na nowe produkty. W myśl opłaty produktowej producent bądź importer zobowiązany jest do uiszczenia należnej wysokości opłaty produktowej do Urzędu Marszałkowskiego w momencie nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku. Od kilku lat poziom odzysku opon w Polsce zmieniał się, na chwilę obecną do dnia 31 grudnia 2020r. wynosi 75% odzysku masy odpadu i minimum 15% recyklingu tegoż odpadu.

Baza danych o odpadach

Ważnym aspektem kontrolowania przedsiębiorców jest system bazy danych odpadowych BDO. Każdy producent bądź importer odpadu zobowiązany jest do rejestracji w systemie oraz składaniu odpowiednich sprawozdań z danego roku o wysokości należnej opłaty produktowej oraz z osiągniętych poziomów mas i recyklingu. Dzięki temu rząd skuteczniej zwalcza działania będące szkodliwymi dla środowiska oraz ma kontrolę nad ilością odpadów wprowadzanych na rynek kraju. Wszystkie elementy pozwalają na odpowiednie rozporządzanie odpadami i zaplanowanie odpowiednich działań mających na celu recykling i odzysk zużytego ogumienia, które zostanie ponownie wykorzystanie.

Do artykułu wykorzystano informacje ze strony:
https://ekologistyka24.pl/recykling,ac282/recykling-opon-wszystko-co-musisz-wiedziec,842?fbclid=IwAR3LWxGyL_031fXZKRoZaKy03K55CJBGgQmyBLDVWjF4gmcV_sQZyg_S-uI
https://warsztat.pl/artykuly/misja-ochrona-srodowiska-naturalnego-utylizacja-i-recykling-opon,55114,bm9uZSE1NTExNCEhbm93b2N6ZXNueXdhcnN6dGF0LnBsL2FydHlrdWx5LzAxLTIwMTY?fbclid=IwAR0R2OIDEPFl0wvY0ItX5zrju8Yj5ls_MLUZYu_DAyPl8v4ja9QXGePGk88

Zasadniczy problem obciążenia środowiska naturalnego przez zużyte opony wiąże się z bardzo długim okresem naturalnego rozkładu gumy w warunkach środowiska naturalnego. Mieszanki gumowe stosowane do produkcji opon zawierają złożone z długich łańcuchów polimery, które ulegają biodegradacji w okresie do 100 lat. Dlatego wraz z rozwojem przemysłu motoryzacyjnego przez cały XX w. systematycznie narastał problem utylizacji zużytych opon. Szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę, że obecnie łączny tonaż rocznej produkcji opon to około 22 milionów ton. Skutki masowego składowania opon na wysypiskach (dziś w Polsce wyrzucanie opon na komunalne wysypiska śmieci jest surowo zakazane) są katastrofalne dla środowiska, podobnie jak dzikie leśne wysypiska opon, które jeszcze po roku 2000 były w naszym kraju plagą.

Stąd wiele krajów ciągle poszukuje sposobów systemowego rozwiązania problemów utylizacji i recyklingu zużytych opon lub też doskonali rozwiązania, które wdrożono w ostatnich latach. Aby oddać skalę problemu, warto uświadomić sobie, że w Polsce roczna produkcja opon to ok. 180 tys. ton. W wyniku eksploatacji ogumienia podczas jazdy opony ścierają się, pozostawiając na drogach około 20% swojej masy. Reszta staje się trwałym odpadem.

Do roku 2001 w Polsce nie było wdrożonych skutecznych przepisów prawnych, które w sposób systemowy rozwiązywałyby problem odzysku, recyklingu i utylizacji opon. Było tak do czasu wejścia w życie ustawy z dn. 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej. Nowe przepisy nałożyły na wprowadzających opony na teren RP obowiązki odzysku z rynku większości (obecnie 75% wprowadzonego do obiegu tonażu) wyprodukowanych opon, a na przedsiębiorców z branży motoryzacyjnej obowiązki ewidencji, składowania i przekazywania do odzysku zużytych opon. W myśl przepisów, jeżeli wprowadzający opony, nie odzyskają tonażu uzależnionego bezpośrednio od własnej sprzedaży, ponoszą konsekwencje finansowe.

Według obowiązującego prawa w Polsce należy odzyskać 75% wprowadzonej masy opon w podziale na: co najmniej 15% musi być poddane recyklingowi, natomiast reszta może być poddana odzyskowi energetycznemu. W Polsce największym odbiorcą odpadu opon w celu poddania ich odzyskowi energetycznemu są cementownie, opony w całości lub rozdrobnione spalane są w piecach cementowych, zastępując tym samym konwencjonalne źródło energii.

Faktem jest, że dopiero ustawa z 2001 roku nałożyła obowiązek zagospodarowania odpadów z opon, rozwiązano tym samym problem nielegalnych, dzikich i szkodliwych dla środowiska składowisk opon.

Odzysk Energetyczny
Opony, w zależności od wielkości i technologii jaką dysponują cementownie, są spalane w częściach - po ich wcześniejszym rozdrobnieniu, lub w całości. Dla tej gałęzi przemysłu to bardzo cenne paliwo, ponieważ opony mają wyższą kaloryczność niż węgiel kamienny. Drugim atutem przemawiającym za wykorzystaniem opon jako źródło energii jest brak popiołu, oraz mniejsza ilość szkodliwych gazów - głównie dwutlenku węgla i dwutlenku siarki w porównaniu do źródeł konwencjonalnych. Dzięki spalaniu opon uzyskuje się wysoką temperaturę, potrzebną do wypalania klinkieru. Obecnie około 60% zebranych opon trafia do cementowni w celu odzysku energetycznego, stanowi to 10 do 20 % spalanego paliwa.

Recykling materiałowy
Recykling materiałowy opon ma w Polsce ponad 15% udziału w ogólnym tonażu odzysku ogumienia. Opona jest produktem wielomateriałowym. Do jej produkcji poza mieszanką kauczuków naturalnych i syntetycznych potrzeba nierozciągliwych włóknin (kordów) oraz drutów wzmacniających konstrukcję i utrzymujących kształt opony. Wymagana przez bezpieczeństwo jazdy trwałość produktu jest jednocześnie przyczyną utrudnienia odzyskiwania materiałów, z których wyprodukowano opony. Istnieje wiele technologii przetwarzania zużytych opon w procesie recyklingu. Niektóre z nich stosuje się na skalę przemysłową, inne są wciąż w fazie eksperymentów. Recykling materiałowy wymaga odzyskania z opon składników, które posłużyły do ich produkcji. W pierwszej fazie należy więc opony pociąć, rozdrobnić lub rozpuścić. Uzyskiwana w ten sposób guma jest dalej rozdrabniana i podlega obróbce termicznej. W mechanicznym procesie rozdrabniania uzyskuje się różnej wielkości cząsteczki gumy: pył gumowy, miał gumowy, granulat bądź grys. Oprócz gumy, uzyskuje się również stal oraz odpady tekstylne. Należy podkreślić, że ten proces jest bardzo energochłonny (ok. 125 kWh / 1 tonę opon) i że towarzyszy mu duża emisja hałasu. Granulaty w połączeniu z lepiszczem wykorzystywane są do produkcji kostki brukowej, płyt gumowych, które są stosowane jako elementy tłumiące i zabezpieczające w budownictwie i motoryzacji. Duże zastosowanie jest w nowo budowanych stadionach sportowych i ogródkach zabaw, wykładziny są elementami chroniącymi trenujących przed kontuzjami, a dzieci przed okaleczeniem.